Türkiye Rusya'dan doğalgaz tazminatı isteyebilir

Rusya ile Ukrayna arasındaki anlaşmazlık sebebiyle Avrupa ve Türkiye'ye kış ortasında soğukta kalma endişesi meydana getiren doğalgaz krizini aşma çalışmaları sürüyor. Bir hafta süreyle Türkiye'nin gaz ihtiyacının yaklaşık üçte birinin alternatif kaynaklardan karşılanması, maliyetleri artırdı.

Bu durum, Türkiye'nin Rusya'dan tazminat talep etmesi konusunu tartışmaya açtı. Türkiye (BOTAŞ)-Rusya (Gazprom) doğalgaz anlaşmasına göre, Rusya'nın taahhüt ettiği doğalgazı mücbir sebep dışında teslim etmemesi halinde alıcının doğacak zararlarını karşılaması gerekiyor.

Türkiye ile Rusya arasında 1986'da yapılan anlaşmaya göre enerji devi Gazprom, Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ)'nin kullanımı için her gün 41,2 milyon metreküp doğalgazı Bulgaristan Malkoç giriş noktasında hazır tutması gerekiyor. Ancak Rusya'nın Ukrayna ile yaşadığı fiyat anlaşmazlığı, gaz akışını tamamen durdurdu. BOTAŞ, Batı Hattı'ndan gelen gazın tüketildiği Trakya Bölgesi ihtiyacını karşılamak için yeraltı deposu ve LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz)'yi devreye soktu. Bölgedeki elektrik üreten santraller de motorin ve fuel-oil gibi ikincil yakıtla çalıştırılmaya başlandı. Gazın yeraltında depolanması ve LNG'nin pahalı olması, Türkiye'nin maliyetlerini artırıyor. 

Türkiye ile Rusya arasında yapılan doğalgaz anlaşmasında, iki ülkenin karşılıklı yükümlülükleri ayrıntılı bir şekilde yer alıyor. BOTAŞ, anlaşmaya konu doğalgazı almaması halinde 'al ya da öde' prensibi gereği, almadığı gazın parasını bile ödemesi gerekiyor. Buna karşılık Gazprom da her gün taahhüt ettiği gazı Türkiye'ye gazın teslim yeri olan Bulgaristan sınırında hazır tutması gerekiyor. Anlaşma, mücbir sebep dışında gazın hazır tutulmaması halinde alıcının doğacak zararlarının karşılanmasını emrediyor. Anlaşmanın ilgili maddeleri şöyle: "Her bir ay boyunca satıcının alıcıya ulaştıramadığı toplam gaz miktarı mücbir sebepler ve sözleşilen onarım şartları dışında kalan eksik gaz miktarı olarak addedilir. Her bir güne ait gaz eksilmeleri daha öncesinde alıcı tarafından talep edilen günlük gaz miktarının mezkûr günde yaşanan kesintiye oranı üzerinden hesaplanır." Adını açıklamak istemeyen bir yetkili, anlaşmada teslim edilemeyen gaz için tazminat öngörülmesine karşın Türkiye'nin bu maddeyi işleme koymasının zorluğuna dikkat çekiyor. Bunun sebebiyse geçmişte İran'dan eksik alınan gaz açığını sürekli Rusya'nın karşılamış olması. Aynı kaynak, "Yapılması gereken en sağlıklı iş, BOTAŞ'ın Ruslardan 2005'te yaptığı fiyat revizyonu talebi var, orada konu gündeme getirilerek Türkiye'nin kayıplarının telafisi yoluna gidilebilir." diyor. Yetkili, konunun İran tahkimiyle karıştırılmaması gerektiği görüşünde: "İran'ın tahkimi fiyat revizyonunu da içeriyor, esası fiyat revizyonudur. BOTAŞ diyor ki, fiyatı indir. Çünkü arz emniyeti olmayan, ofspec gazın fiyatı bu olmaz. İran, miktar olarak hiçbir zaman sözleşme taahhüdünü tutturamadı, ayrıca doğalgaz offspc'i yani sözleşmede yazan kaliteden farklı."

ANLAŞMA SONUÇSUZ, GÜLER RUSYA'YA GİTTİ

Rusya'nın Ukrayna üzerinden Avrupa ve Türkiye'ye gaz sevkiyatının yeniden başlatılmasına yönelik çalışmalarda son dakika pürüzü çıktı. Ukrayna ile geçen yıl sonunda eski borçları ve 2009 fiyatlandırması konusunda bir anlaşmaya varamayan Rusya, Ukrayna'ya verdiği gazı 1 Ocak'ta durdurmuş, ardından Kiev'i transit borulardan gaz çalmakla suçlayıp bu ülke üzerinden Avrupa'ya gönderdiği gazı da 7 Ocak'ta kesmişti. Görüşmeler sonucu Rusya'dan gönderilen ve Ukrayna'dan Avrupa'ya giden gazı ölçmekle görevli gözlemci mekanizmasının oluşturulmasının ardından Gazprom, Ukrayna üzerinden Avrupa'ya gönderilen gaz vanalarını dün sabah yeniden açtı. Ancak Ukrayna devlet şirketi Naftogaz, Gazprom tarafından uygulanan kabul edilemez transit gaz şartlarını gerekçe göstererek Avrupa'ya sevk edilen doğalgazı engellediğini açıkladı. AB gözlemcileri de, Rusya ve Ukrayna'dan Avrupa'ya gaz akışının çok az olduğunu ya da olmadığını açıkladı. Doğalgaz akışının başlayamaması üzerine Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, dün konuyu görüşmek üzere Moskova'ya gitti.

İZLEME KOMİSYONU'NDA BİR TEK ANKARA YOK

Doğalgaz krizinin çözülmesine yönelik çalışmalar sürerken, Rusya ve AB arasındaki görüşmelerde Ukrayna'dan gelen gaz akışını kontrol için oluşturulan izleme komisyonunda Türkiye'nin yer almaması tartışma konusu oldu. Avrupa Komisyonu, Rusya ve Ukrayna hükümetleri Ukrayna'dan doğalgaz transit geçişini gözlemlemek üzere bir izleme mekanizmasının kurulması konusunda anlaşmaya vardı. Anlaşma kapsamında taraflar, Ukrayna dahilinde yeraltı doğalgaz depoları ve ölçüm istasyonları ile Rusya dahilindeki ilgili ölçüm istasyonlarını gözlemcilerin kesintisiz incelemesine açmayı kabul etti. Komisyonda Almanya ve Fransa gibi ülkelerin temsilcilerinin yanı sıra Çek Cumhuriyeti, Moldova, Bulgaristan yer almasına rağmen Türkiye'nin olmaması dikkat çekti. Konuyu Zaman'a değerlendiren Enerji Bakanı Hilmi Güler, komisyondaki temsili dağılımın fazla bir anlam ifade etmediğini, Türkiye'nin soruna doğrudan taraf olmadığı için AB'nin kendi adına görüşme yaptığını söyledi. Gaz alımını gerçekleştiren BOTAŞ da komisyonda Türkiye'nin yer almamasının önemli olmadığı görüşünde. Şirketten bir yetkili, Türkiye'nin Avrupa'da Rusya'nın ikinci büyük müşterisi olduğuna işaret ederek, Rus şirketi Gazprom ile doğrudan görüştüklerini kaydetti. Yetkili, gerekli tedbirlerin alındığını ve gaz kesintisinin söz konusu olmadığını vurguladı.

KAYNAK: ZAMAN