Balkan Türklerinin yüzyıllık dramı

Dünya Bülteni/ Haber Merkezi

Balkanlar'da yaşayan Türklerin 100 yıl boyunca hatıralardan silinmeyen acılar, yaşanan sürgünler, ölümler ve geride bırakılan topraklardan oluşan dramı halen devam ediyor.

Balkanlar'dan Anadolu'ya göç eden Türkler hem dayanışma ve yardımlaşma, hem de geride bıraktıkları akrabalarının haklarını korumak için mücadele etmek amacıyla Türkiye'de çeşitli dernekler kurmuşlar.

KOSOVA TÜRKLERİ

Kosova'da Sultan Murat Hüdavendigâr türbesi, Prizren'deki namazgâh, Fatih Sultan Mehmet camii gibi, onlarca Türk İslam bulunuyor. 20. yüzyıl boyunca yaşanan dramlarla, onbinlerce Türk topraklarını terk etmek zorunda kalsa da; bu eserler Balkanlar'daki Türk varlığının silinmeyen izleri... Prizren başta olmak üzere Kosova'nın dört bir yanında yaşayan Türkler, özellikle kültürel konularda hak arayışlarını sürdürüyorlar. 1999 yılına kadar resmî lisan statüsünde bulunan Türkçe, savaşın ardından kurulan uluslararası yönetim tarafından alınan kararla bu statüsünü kaybetti.

18 binin üzerinde Türk'e ev sahipliği yapan Kosova'da Türk nüfusun hak arayışı devam ediyor... Bölgede yaşayan Türklerin en mühim meselelerinin başında eğitim alanında yaşanan sıkıntılar geliyor.

Ancak Kosova Türk Demokratik Partisi ve Türk sivil toplum kuruluşlarının çabaları sayesinde bugün Türkçe, başkent Priştine, Prizren, Mitroviça, Mamuşa gibi pek çok belediyede  "resmî" olarak kabul ediliyor. Türkçe eğitim alanında ise sıkıntılar sürüyor.  Bu sıkıntılar nedeniyle Türkçe eğitim veren okullardaki birinci sınıf öğrencilerinin sayısı her yıl biraz daha azalıyor. Türk eğitimciler, tedbir alınmaması durumunda asırlardır korunan bir kültürel kimliğin gelecek nesillere aktarılamamasından endişeliler... Türk toplumu ülke siyasetinde ise etkin... Kosova Türk demokratik partisi başkanı Mahir Yağcılar mevcut hükûmette kamu yönetimi bakanı olarak görev yapıyor. Aynı partiden Enis Kervan ise Kosova Meclisi'nde başkan yardımcılığı görevini yürütüyor. Türk siyasilerin etkinliği, Kosova Türklerinin problemlerine çözüm bulunması açısından ümit kaynağı...

MAKEDONYA TÜRKLERİ

2 milyon nüfusa sahip Makedonya, balkan coğrafyasında Türklerin yoğun olarak yaşadığı ülkeler arasında... Ülkedeki Türkler her ne kadar diğer azınlıklar gibi anayasayla belirlenmiş bazı haklara sahip olsa da, özellikle eğitim alanında büyük sıkıntılar çekmeye devam ediyor...

2002 yılında yapılan son sayımlara göre Türklerin nüfusu yüzde 3,85. Makedonya'da yasayan Türkler, bu verinin gerçek rakamı yansıtmadığı ve sayılarının yüz bini bulduğunu ifade ediyorlar. Türkler, Makedonya'da anayasa tarafından da tanınan 7 etnik toplumdan biri. Makedonya'da 2001 yılında yaşanan iç çatışmayı sonlandıran Ohri anlaşmasıyla bütün etnik toplulukların hakları emniyet altına alındı. Bu çerçevede Türkler de, diğer azınlıklar gibi ana dilde eğitim hakkına sahipler. Ancak devletin bu konuda yeterli olduğunu söylemek güç. Özellikle Türklerin yoğun olarak yaşadığı doğu Makedonya'da eğitim hâlâ istenen seviyede değil.

Bu noktada devreye giren Türk sivil toplum teşkilatları, Türk sıyası partileri ve en önemlisi Türkiye, mevcut durumun iyileştirilmesi adına önemli çalışmalar yapıyorlar.

BATI TRAKYA TÜRKLERİ

150 bin Türk nüfusu ve Osmanlı dönemine ait birçok tarihî yapısıyla Batı Trakya'da yaşayan Türklerin talepleri, Atina hükümeti tarafından gözardı edilmeye devam ediyor... Batı Trakya yüzlerce yıldır Müslüman Türk halkına ev sahipliği yapıyor.

Yunan hükümeti, buradaki azınlığın Türk kimliklerini reddediyor ve "Türk azınlık" tanımının resmî olarak kullanımını yasaklıyor. Onları sadece "Müslüman azınlık" olarak tarif ediyor. Bütün bunlara rağmen soydaşlarımız, Türk kültür ve kimliklerini muhafaza ediyor. Bölgede yaşayan Türklerin çözüm bekleyen birçok meselesi bulunuyor. Bunların başında ise müftü problemi geliyor. 1923 Lozan antlaşması batı Trakyalı Türk azınlığa kendi dinî liderleri olan müftüleri seçme hakkını veriyor. Oysa yunan yetkililer yıllardır Türklerin kendi seçtiği müftüleri tanımıyor.

Batı Trakya'nın bir başka meselesi ise eğitim... Yaklaşık 7 bin Türk öğrencinin bulunduğu bölgede Türkçe eğitim veren ortaokul ve lise düzeyinde sadece iki azınlık okulu bulunuyor. Yeni azınlık okulları açılması talebini de yunan yetkililer gözardı ediyorlar.

Son zamanlarda gündeme gelen yeni bir problem de anaokullarına ilişkin. 2006 yılında yapılan bir düzenlemeyle Yunanistan'daki çocuklara anaokuluna gitme mecburiyeti getirildi. Oysa batı Trakya'da Türk azınlığın çocuklarını gönderebileceği Türkçe eğitim veren anaokulları bulunmuyor.

Düzenleme 2007-2008 öğretim yılından itibaren geçerli. Fakat bugüne kadar Türkçe eğitim veren anaokulu bulunmadığı için batı Trakyalı Türk azınlığın çocukları anaokuluna gitmeden ilkokula kayıt yaptırabiliyordu. Oysa bu sene ilk kez çocuklar okula kayıt olamadı.

Meriç Nehri'nin öte yanındaki soydaşlarıyla bir elmanın iki yarısı kadar benzeyen batı Trakya Türkleri, iki ülke arasındaki iyi ilişkilerin sorunların çözüm sürecini hızlandırmasını ümit ediyorlar.

BULGARİSTAN TÜRKLERİ

Bulgaristan'da, başta Filibe, Kırcaali, Razgrad, Şumnu, Eski Cuma, Silistre, Dobriç, Burgaz ve Rusçuk şehirleri olmak üzere birçok yerleşim bölgesinde 240 bin civarında Türk nüfusu bulunuyor.

1989 yılına kadar her türlü zulüm ve baskıya maruz kalan Bulgaristan Türkleri bu yıla kadar ana dillerini konuşamadılar, çocuklarına Müslüman ismi veremediler. Camiler kapatıldı ve ibadetler yasaklandı. Her türlü asimilasyona maruz kalan Türklerin dramı 1989'a kadar devam etti.

Jivkov rejiminin çöküşünden sonra yeni kurulan Bulgaristan hükûmeti 29 Aralık 1989'da Bulgaristan'daki Türklerin Türkçe adlarını alma, ibadet etme ve Türkçe konuşma özgürlüğünü tanıdı.

Nisan 2012'de ise Bulgaristan Meclisi 1987-1989 yıllarında Bulgaristan'da yapılmış olan Türklere yönelik asimilasyonu kınayan bir karar aldı.