Bosna Hersek'te Beyaz kurdele günü

Bugün, Sırp olmadıkları gerekçesiyle öldürülen binlerce Boşnak ve Hırvat vatandaşının katledildiği Priyedor Katliamı'nın yıl dönümü. Hiçbir suçu olmayan insanları acımasızca ölüme götüren vahşi katliam, "Beyaz Kurdele" günü olarak da anılıyor.

Binlerce Boşnak ve Hırvat vatandaş, Sırp askerleri tarafından esir kamplarına götürülerek katledildi.

Priyedor, Bosna Hersek'in küçük bir şehri. Tarih 31. Mayis 1992. Bosna nüfusunun çogğnlukta olduğu bu şehirde Sırp yetkilileri radyodan bir emir veriyorlar. Sırp olmayan tüm vatandaşlar pencerelerine beyaz bir çarşaf, dışarı çıkanlar kollarına beyaz kurdele bağlayacaklardı.

Böylece Sırp olmayanlar belli olacaktı. Priyedor'un acı hikayesi böyle başladı. 

Planlı etnik temizlemenin başlangıcıydı. Binlerce kişi esir kamplarına götürüldü. İşkence gördü, katledildi, kadınlar tecavüze uğradı. Trnopolye esir kampından 200 kişi bir dağ başında katledildi.

Sadece 16 kişi kurtulabildi. Bugune kadar 60'a yakın toplu mezar bulundu. Hala bin civari kişi kayıp, bulunamadı. 1991-1995 yılları arasinda Priyedor'da 5209 kişi öldürüldü. Bunlardan 4093 kişi Boşnak sivildi. Dayton anlaşmasına göre Priyedor Sırp bölgesine ait oldu.

Eskiden Boşnaklarin coğul olduğu şehirde, bugun Sırp yönetimi bu günü, şehitlerin doğru düzgün anılmasına dahi izin vermiyor. 31 Mayıs Bosna Hersek'te Beyaz kurdele günü olarak anılır..

1992 yılının Mayıs ayında, Sırp birlikleri Bosna'nın Priyedor kentini işgal etti. Srebrenitsa Katliamı'ndan sonra Bosna tarihinin en büyük katliamı olarak anılan Priyedor'da 3 binden fazla Boşnak ve Hırvat asıllı vatandaş katledildi.
Bir gecede silahlandırıldılar

"Sırplardan başkasını yok etme projesi" olarak da anılan Priyedor Katliamı şu şekilde gerçekleşti;

Mart 1992'de Gizli Polis Teşkilatı'nın başına getirilen Sırp Simo Drlyaça, Priyedor'da bir ayda 13 polis karakolunda görev yapan bin 775 Sırp'ı silahlandırdı. Sırp askeri birlikleri, 29 Nisan gecesi ise nüfusunun çoğunluğu Boşnak olan Priyedor kentini ele geçirdi. Bölgede yaşayan ve Sırp olmayan bütün vatandaşlara, "Evlerinizin penceresine beyaz çarşaf asın, ya da kollarınıza beyaz örtü bağlayın" talimatı verildi.

Sırp olmadığı tespit edilen Boşnak ve Hırvat vatandaşların esir kamplarına götürüldüğü Priyedor'da bugün katliamın yıldönümü.

Ne olacağından habersiz binlerce Boşnak ve Hırvat vatandaş, verilen emri yerine getirdi. Bu şekilde tespit edilen binlerce Boşnak, esir kamplarına götürüldü. Sadece 1992 yılının Mayıs ayında, 256'sı kadın, 153'ü çocuk olmak üzere toplam 3 bin 178 kişinin öldürüldüğü katliamın tanıklarından biri yıllar sonra çekilen "Priyedor Yazı 1992" belgeselinde o anları şöyle anlattı; "Evimizin önüne geldiler. 'Çıkın dışarı, çıkın dışarı' diye bağırdılar. Biz dışarı çıktık. Eşim en küçük kızımızı kucağında taşıyordu. Sonra kızımı benim kucağıma verdi. 'Aliya'nız nerede? Nerede o Aliya'nız?' diye bağırıyorlardı."

Evlerinden alınarak kamplara götürülen binlerce sivil o gün katledildi. Hayatta kalmayı başaranlar da oldu. Ancak Omarska Esir Kampı'na götürülen Boşnak ve Hırvat asıllı kadınlara burada sistematik bir şekilde tecavüz edildi. Kampta yaşanan vahşet kısa sürede dünyaya duyruldu. Sırbistan uluslararası baskıya dayanamayarak kampta esir tuttuğu kadın ve çocukları serbest bıraktı ancak, 20 kilometrelik yolu kendileri yürüyerek burayı aşmak durumunda kaldılar. Kamp ise, Ağustos ayında tamamen kapatıldı.

Binlerce Boşnak ve Hırvat, Sırp olmadıkları gerekçesiyle toplandıkları esir kamplarında işkenceye ve soykırıma maruz kaldı.

Bosna-Hersek Kayıplar Komisyonu'nun raporlarına göre, yaklaşık 30 bin Priyedorlu, Omarska, Keraterm, Kozarac, Trnopolje ve Manjaça Esir Kampları'na götürüldü. Birçoğu da sürgün edildi. 1991-1995 yılları arasında kentte toplam, 4 bin 93'ü sivil olmak üzere, 5 bin 209 Boşnak öldürüldü. Tespit edilen 57 toplu mezarda, bin 480 kişinin cesedine ulaşılırken, bin 415 kişinin ise halan kayıp olduğu belirtiliyor.

Sırpların Priyedor'da yaptığı katliam dünya genelinde "Beyaz Kurdele Günü" olarak anılıyor. Katliamı protesto eden vatandaşlar, kollarına beyaz bir kurdele bağlayarak, o gün Sırp olmadığı tespit edilen Boşnak ve Hırvat ailelerini anıyor.

Kaynak: Yeni Şafak, Emine Secerovic Kasli