İznik ismi, eski adı olan Nikéa'dan gelmektedir. Dönemde yaygın bir dönüştürme kuralına göre Rumca adın önüne 'sur içinde' anlamında olan 'is' eki getirilerek İsnikéa adı Türkçe'de İznik olmuştur.
6. Haçlı Seferi neticesinde Bizans İmparatorluğu İstanbul'u kaybedince, İznik'de Bizans hanedanı üyeleri tarafından İznik Latin İmparatorluğu kurulmuş ve bu imparatorluk, daha sonra İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kurmuştur.
İznik, Selçukluların ve Osmanlıların da başkenti olmuştur. İznik 1331 yılında Osmanlı Ordusu tarafından ele geçirilmiştir. Osmanlı idaresindeki İznik, san'at, ticaret ve kültür merkezi oldu. Orhan Gazi Medresesi'nde birçok meşhur bilgin ders verdi. Davud-u Kayseri, Ebul Fadıl Musa, Eşrefoğlu Abdullah Rumi gibi büyük mutasavvıflar İznik'de yaşayıp, eser verdiler. Osmanlı döneminin ilk cami, medresesi ve imareti İznik'de inşaa edildi.
14. - 15. ve 16. yüzyıllarda İznik bir san'at merkezi olmuş, dünyaca ünlü çini ve seramikler burada üretilmiştir.
İznik Gölü'nde tatlı su istakozu ve yayın, sazan, akbalık, gümüş gibi 27 değişik balık cinsi bulunur. Gümüş balığının tamamı ihraç edilir, diğer ürünler bölgede tüketilir.
