Roma Statüsü nedir? Türkiye Roma Statüsü'nde var mı?

Roma Statüsü yeniden gündemde. Nedeni ise Ermenistan Meclisi'nin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hakkında aldığı karar oldu. Meclis, Putin'in ülkeye adım atması halinde yakalanmasını ön gören yasa tasarısını kabul etti. 

ROMA STATÜSÜ NEDİR?

Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni kuran uluslararası antlaşmaya verilen addır. Uluslararası hukuk literatüründe devletlerin imzaladıkları yeni bir hukuk kurumu oluşturan uluslararası antlaşmalara “statü” adı verilir. 15 Haziran 1998 - 17 Temmuz 1998 tarihleri arasında 160 devletin katılımıyla toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı sonucunda imzaya açılan “Uluslararası Ceza Mahkemesi Kurucu Statüsü”, uygulamada kısaca Roma Statüsü olarak adlandırılmaktadır.

Roma Statüsü 15 Haziran 1998 - 17 Temmuz 1998 tarih aralığında toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı'nın İtalya'nın başkenti Roma'da karara bağladığı Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin Kuruluş Statüsü'dür. Uluslararası anlaşmalar genellikle statü olarak adlandırılır ve söz konusu belge günlük kullanımda Roma Statüsü olarak geçer. Anlaşma için yapılan oylamada 160 oy kullanılmış; 120 kabul, 21 çekimser, 7 karşı oy verilmiş ve oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

Ünal Kurşun tarafından kaleme alınan "101 Soruda Uluslararası Ceza Mahkemesi" isimli kitabında Roma Statüsü ile ilgili önemli detaylar yer alıyor. Buna göre;

UCM HANGİ GEREKÇEYLE KİŞİLERİ YARGILAR?

Roma Statüsü’nde, Mahkemenin yargı yetkisinin başladığı tarihten itibaren işlenecek suçların yargılanabileceği belirtilmektedir. Mahkemenin yargılama yetkisi 1 Temmuz 2002 tarihinde başlamıştır, bu tarihten sonra işlenen suçlar UCM    tarafından yargılanabilir.    Önceki suçlar UCM    tarafından
yargılanamaz. Bu durumun temel nedeni, devletlerin temiz bir sayfa açma iradesinden kaynaklanır. Devletler adeta “bu tarihe kadar olan oldu, bundan sonra temiz bir sayfaya başlayalım” biçiminde iradelerini göstermektedirler. Pratik olarak da, Roma Statüsü’nün uluslararası toplumun geneli tarafından kabullenilmesi ancak böyle mümkün olabilirdi, zira sanırız çoğu devletin tarih sayfaları bütünüyle beyaz renkten oluşmamaktadır.
Roma Statüsü’ne sonradan taraf olan bir devlet açısından ise, kural olarak taraf olduğu tarih itibariyle yargılama yetkisi devreye girer, ancak ilgili devlet, geriye doğru mahkemenin yargılama yetkisini tanıyabilir. Her durumda, mahkemenin yargılama yetkisi 1 Temmuz 2002 tarihinden öncesine uzanamaz.

Elbette, geçmişte işlenmesine başlanmış, hala da işlenmesi devam eden “mütemadi suçlar” konusu tartışmalıdır. Bu konuda Statüde bir belirleme yoktur, ancak benzer mahkemelerin yaptıkları yorumların UCM tarafında da takip edileceği düşünüldüğünde, bu gibi devam eden suçların mahkemenin yargılama yetkisi altında değerlendirileceği öngörülebilir.

ROMA STATÜSÜ NE ZAMAN DEVREYE GİRER?

10.    Mahkeme, hangi durumlarda uluslararası hukukça tanımlanmış ağır suçları işlediği şüphesi bulunan bireyler hakkında dava açabilir?

Mahkeme, şu durumlarda kişiler hakkında soruşturma açmak için yetkilidir:

•    Suçlar Roma Statüsü’ne taraf bir devletin sınırları içinde işlendiğinde;

•    Suçlar Roma Statüsü’ne taraf bir devletin vatandaşı tarafından işlendiğinde;

•    İstisnai olarak, Roma Statüsü’nü onaylamayan bir devlet, suç karşısında mahkemenin yargı yetkisini kabul ettiğine dair bir bildirimde bulunduğunda;

•    İstisnai olarak, suçlar uluslararası barış ve güvenliğin tehdit veya ihlal edildiği durumlarda işlendiğinde ve BM Güvenlik Konseyi durumu BM Şartı Bölüm 7’ye uygun şekilde mahkemeye gönderdiğinde.

TÜRKİYE ROMA STATÜSÜNE ÜYE Mİ?

Türkiye farklı nedenlerle, Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni kuran Roma Statüsü'ne taraf olmamıştır.