Büyük projelere Hazine garantisi

Dünya Bülteni/ Haber Merkezi

Hazine Müsteşarlığı tarafından geçtiğimiz günlerde Resmi Gazete'de yayınlanan yönetmeliğe göre, asgari yatırım tutarı 1 milyar liranın üzerinde olan yap-işlet-devret projeleri ile sağlık ve eğitim bakanlığı tarafından yürütülen 500 milyon doların üzerindeki proje borçlarına Hazine garantisi geldi.

Karar, son dönemde finansman bulmakta güçlük çektiği belirtilen 3. köprü ve 3. havalimanı projelerinin yapım aşamasında geldi.

Türkiye’de ilk kez uygulanan bu yöntemde Hazine garantisinin toplam üst limiti 3 milyar dolar olacak. Ancak şu ana kadar ilana çıkmış projelerin bu sınırdan muaf tutulacağı belirtildi.

Bu da 3. köprü, 3. havalimanı gibi projelerin finansman sıkıntısı yaşaması halinde Hazine'nin devreye gireceğini gösteriyor.

2001 ekonomik krizinin ardından kısıtlanan Hazine garantisi sistemi yeni uygulamada artık dev projelerin tamamlanması için ilgili şirket ve kamu kurumlarına borç garantisi desteği verilmesi çerçevesinde uygulanacak.

Projeler için finans desteği isteyen kamu kurumları, Hazine'ye yazılı başvuracak ve bu talep, finans talep eden bakanın teklifi ile Bakanlar Kurulu'na sunulacak.

Bakanlar Kurulu, Hazine'nin kararına göre onay verirse, ilgili borç üstlenim anlaşması imzalanacak.

Ancak, imzalanan borç üstlenim anlaşmaları Resmi Gazete'de yayınlanmayacak. Kamuoyu hangi projelere Hazine garantisi sağlanacağını öğrenemeyecek. Üstlenilen tutar devlet dış borç hanesine yazılacak.

HANGİ PROJELERİ KAPSIYOR?

AVRASYA TÜP GEÇİT: Avrasya Tüneli olarak bilinen İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi projesinin temeli 2011 yılında atıldı. Projeyi Yapı Merkezi ile Kore’den SK E&C şirketleri tarafından oluşturulan Avrasya Tüneli İşletme İnşaat ve Yatırım (ATAŞ) yapıyor. Avrasya Tüneli’nin toplam maliyeti 1.3 milyar dolar. Aslında Hazine garantisi kapsamı dışında gözüküyor. Ancak geçen yıl kasım ayında Hazine Müsteşarlığı’nın Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeleri sırasında Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, İstanbul Boğazı Karayolu Boğaz Tüp Geçişi Tüneli Projesi’ne ilişkin Borç Üstlenim anlaşmalarının imzalandığını söylemişti. Verilen garantinin de 1 milyar dolar olduğu öğrenildi.

3. KÖPRÜ: İhale 29 Mayıs 2012 tarihinde yapıldı ve ihaleyi İçtaş ve Astaldi firması kazandı. Yavuz Sultan Selim köprüsünün yatırım maliyeti 2.5 milyar dolar. Yine Babacan Kasım 2013’te yaptığı açıklamada, 3. Boğaz Köprüsünü’nü de içine alan Kuzey Marmara Otoyolu Proje ile ilgili Hazine’nin borç üstlenim müzakerelerine başlanacağını açıklamıştı. Bu durumda 3. köprünün de kapsam içinde olduğu anlaşılıyor.

KANAL İSTANBUL: Kanal İstanbul, Karadeniz ve Marmara’yı birleştirecek. Henüz ihale aşamasına geçilmedi. Yatırım büyüklüğünün 10 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Hazine garanti verecek. Bu yıl ihale açılırsa 3 milyar dolarlık limitten etkilenecek.

ŞEHİR HASTANELERİ: 14 ilde 15 şehir hastanesi yapılacak. Bir kısmının ihalesi yapıldı, temeli atıldı. Toplam maliyetinin 9.5 milyar doları bulması bekleniyor.

İZMİT-GEBZE KÖPRÜ: Gebze-İzmir otoyolu I. kısmına 600 milyon dolar garanti verdiği dile getirildi. Bu projede uzun bir süre finansman sıkıntısı yaşanmıştı. Yapım aşamasındaki en büyük Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli olan İzmit Körfez geçişi Hazine garantisi alınmasının ardından finansman modeli netleşmişti. Toplamda 6.5 milyar dolar büyüklüğündeki proje için ilk bölümünün maliyeti 2.8 milyar dolar. Şimdi ikinci kısım için de Hazine garantisi verilecek. Nurol-Özaltın-Makyol-Astaldi-Yüksel-Göçay İnşaat Konsorsiyumu tarafından gerçekleştirilecek.

3. HAVALİMANI: 22.1 milyar euroluk bir maliyetle ihale edilen havalimanını Limak-Kolin-Cengiz-Mapa-Kalyon Ortak Girişim Grubu yapacak. İhale 2013 yılının mayıs ayında yapıldı. Yasa zaten 2013 yılının şubat ayında çıktığı için Hazine garantisini tartışmasız alacak. Hazine’nin vereceği garantide 3 milyar dolarlık limitten de etkilenmeyecek.

GEÇMİŞTE DE YAPILMIŞTI, YUVACIK BARAJI İÇİN HALA ÖDEME YAPILIYOR

Hazine garantili yatırımlar sebebiyle 2003'ten bu yana 3 milyar 124 milyon dolarlık borç üstlenmek zorunda kaldı. Hazine Müsteşarlığı verilerine göre 2013 yılı sonu itibariyle Hazine garantili dış borç stoku 10 milyar 538 milyon dolara ulaştı.

Hazinenin üstlenmek zorunda kaldığı 3,1 milyar dolarlık borcun 1,2 milyarı Kocaeli Belediyesi'nin Yuvacık Barajı'ndan geliyor. Hazine, su fazlası denize akıtılsa da taahhüt edilen yıllık tüketim bedelinin abonelere yansıtılamayan kısmını her yıl barajı yapan şirkete ödemeye devam ediyor.

BAKAN ZEYBEKÇİ UYGULAMAYI SAVUNDU

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Türkiye’deki büyük projelere verilecek Hazine garantisine yönelik eleştirileri yanıtlarken uygulamanın genel hatlarıyla ilgili de bilgi verdi. Nuray Babacan'ın Hürriyet'teki haberinde Zeybekci, “Stratejik projelere garanti verilecek. Batık yatırımlar oluşmaz, riskler araştırılacak” dedi. Zeybekci, TBMM’deki sohbetinde, uygulama yönetmeliği Resmi Gazete’de yayınlanan ve dev yatırımlara Hazine garantisi öngören Bakanlar Kurulu kararıyla ilgili olarak özetle şunları söyledi:

“Türkiye’de yatırım yapanlara yönelik bir Hazine garantisi uygulanmıyordu. Ancak stratejik ve mega yatırımlar için Hazine garantisi verilmesi milli menfaatlerimiz açısından gereklidir. Hazine garantisi olmadan bu tür projeler yapılamayacaksa, buna verilecek. Yatırımların yaklaşık yüzde 95’ine garanti verilmiyor zaten. Mesela nükleer santral ve otoyol projelerine de verilmiyor. Ancak üçüncü köprü ve üçüncü havalimanı gibi projelere verilecek garanti. Milli projelerde gerekli olması halinde elbette garanti verilebilir.

Öyle batık yatırımların devlet tarafından kurtarılması gibi bir şey söz konusu değil. Zaten Hazine garantili projelerin sıkı takibi yapılıyor. Bu tip yatırımcılar yurtdışı piyasalarına çıktıklarında arkalarında Hazine garantisi varsa, daha rahat ve daha uygun şartlarda da kredi bulacaklardır. Türkiye’nin en büyük problemi, tasarruf oranı düşük olduğu için kaynak oluşturulmaması ve bu nedenle yatırım yapamamasıdır. Bu nedenle startejik projelerde hazine garantisi gereklidir.”