İran ve Körfez ülkeleri arasında Sudan politikası
Görünen o ki, Sudan hükümeti, İran ve Körfez ülkeleriyle olan stratejik ilişkilerini korumak için mucizeler yaratma konusunda kendi gücüne ve yeteneğine fazlasıyla güveniyor. Ancak Sudan'ın İran ve Körfez ülkeleriyle arasındaki kuvvetli çatışmanın ortasında kaldığı da açık seçik ortada. Bu yüzden, Sudan şu an iki taraf arasında denge oluşturmak için akrobatik hareketler yaparak ipin üzerinde yürümeye çalışıyor. Her ne kadar gerçekler iki taraftan birine yapılacak olan stratejik yakınlığın sınırlarını aşarak diğer tarafın zararına olacağına işaret etse de, Sudan bu oyunu oynamakta kararlı.
Hükümetin denge oluşturma konusunda kendine olan aşırı güveni aslında Sudanlı yetkililerin Tahran'a ve Riyad'a yaptıkları ziyaret ile bunların arkasından gelen olumlu açıklamalar yatıyor. Hafta boyunca Sudan hükümeti, İran ve Suudi Arabistan ile temaslarda bulunmak için iki bakanlık aracılığıyla iletişime geçmeye çalıştı. Sudan petrol bakanının yanındaki bir heyetle birlikte iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri geliştirmek üzere Tahran'a hareketi ile Sudan savunma bakanının askeri konularda iş birliğini geliştirmek üzere yaptığı Suudi Arabistan ziyareti eş zamanlı olarak gerçekleşti.
Şüphesiz, her iki ziyaretin de arka planı mevcut. İran ziyareti, Kahire'de düzenlenen İslam İşbirliği zirvesinde Sudan lideri ile İran liderinin oturum aralarında, Sudan'ın şu an içinde bulunduğu ekonomik krizi aşabilmesi için iş birliği yapma ihtimali üzerine yapılan görüşmeler neticesinde gerçekleşti. Ayrıca Sudan'ın "düşmanımın düşmanı dostumdur" düşüncesinden hareketle süper güç Amerika'nın her iki ülkeye de uyguladığı ambargo nedeniyle karşılaştıkları problemleri birlikte gözden geçirme hedefi de görüşme maddelerinin içinde yer alıyordu.
Suudi Arabistan ziyareti ise, geçtiğimiz hafta Sudan ile Suudi Arabistan hükümetinin ortaklaşa düzenledikleri ve başarıyla sonuçlanan deniz tatbikatının hemen arkasından geldi. Gözlemcilere göre bu tatbikat, İran gemilerinin Sudan sahiline yaptığı iki ziyaretin etkilerini ortadan kaldırmak için tasarlandı. Bunun yanı sıra donanmaların Sudan sahiline demirlemesi, İran ve Körfez ülkeleri arasındaki mevcut gerginliğin artmasına da yol açmıştı. Bu nedenle tatbikatlar, İran gemilerinin gelişi nedeniyle oluşan olumsuz havayı ortadan kaldırmak ve denge oluşturmak için yapıldı. Çünkü İran donanmasının Sudan'a gidişi sistemli bir şekilde gerçekleşmemiş ve Sudan dışişlerinin açıklamalarına göre İran kendisiyle koordine olmadan şaşırtıcı bir şekilde bu çıkışı yapmıştı. Dolayısıyla İran ile olan diplomatik ilişkiler kesinlikle Sudan'ın Körfez ülkeleriyle olan ilişkilerini kötü etkilememeliydi ve tatbikatın tam olarak hederi de buydu.
Tüm bu olanlar, Sudan'ın dış politikasında denge yaratabilmek için ipte bir cambaz gibi yürümeye çalıştığını gösteriyor. Çünkü İran ile ve kendisine her alanda destek olan Körfez ülkeleriyle olan stratejik ilişkini korumak, Sudan için büyük önem arz ediyor. Ancak özellikle siyasi arenada ve son zamanlarda çeşitli düzeylerde şiddetini artıran Sünni-Şii gerilimi nedeniyle iyice gerilen İran- Körfez ilişkileri arasında bu dengeyi korumak hiç kolay değil. Bu nedenle Sudan'ın akrobatik hareketlerle denge oyunları oynaması, kendisini zora sokacak. Çünkü gittikçe karmaşık bir hale gelen ilişkiler, ipte yürürken dengesini bozacak ve her iki taraf arasında da uzlaşmalı bir rol oynaması için ihtiyacı olan avantajları sağlamayacak.
Kısa vadeli siyasi manevralar ve ülkenin karşı karşıya kaldığı ekonomik baskı, Sudan'daki bazı siyasi aktörleri, mayınlarla dolu bu yolda yürümeye iten ana nedenleri oluşturuyor. Ancak bu siyasetin de maalesef ömrü uzun değil. Çünkü bölgede yaşanana karışıklıklar bu rolün uzun süre oynanmasına izin vermeyecektir. Sudan işin sonunda istediğini elde edemezse İran ile normal seviyede ilişkilerini yürütmeye çalışacak ve buna kimsenin bir itirazı olmayacak. Fakat Körfez ile olan stratejik ilişkilerini geliştiremeyecek ve gerçek bir uzlaşı elde edebilmek için seçeneklerini sınırlandırmak zorunda kalacak.
Olur da Sudan dışişleri görevini tam anlamıyla yerine getirir ve rolünü iyi oynarsa, siyasi alanda Körfez ülkeleri konusunda İran ile olan ilişkilerinin hacmini daha açık bir şekilde artırabilir. Ancak Sudan hükümeti şu ana kadar bir karar mekanizması oluşturmaktan çok uzak ve ard arda politik manevralar yapmasına neden olan yoğun baskılar, Sudan'ın içinde bulunduğu pozisyonu zor duruma sokmaya devam ediyor. Bu da kısa vadede istenilen hedefe ulaşılabilme ihtimalini azaltıyor.
Dünya Bülteni için çeviren: Tuba Yıldız
