Yeditepe Bianeli'nde naif bir sergi: Çiçeğin Halleri

İbrahim Ethem Gören/Dünya Bülteni

Geleneksel sanatlar alanında pek çok ilke sahne olan Yeditepe Bienali, tarihi yarımadanın 30 farklı mekânında sanat ve estetik güzellikleri sanatseverlerle buluşturmaya devam ediyor.

Katı' ustası Safiye Morçay ile tezhip ve minyatür sanatkârı kızı Nurcihan Gülen'in eserleri de bu bağlamda Bienal'in Tematik Sergilerinde izleyicilere kitap sanatlarımızın engin deryasından esintiler taşıyor. İbrahim Ethem Gören, katı’ sanatının önemli temsilcilerinden Safiye Morçay ile sanatı, Yeditepe Bienali ve Çiçeğin Her Hali sergisi özelinde söyleşti.

SAFİYE MORÇAY TAKİP EDİLMESİ GEREKEN BİR KATI’ USTASI

Safiye Morçay, ülkemizin önde gelen katı' sanatkârlarından biri. Bir yandan yeni eserler ortaya koyarken diğer yandan geleneksel sanatlarımıza yeni isimler kazandırmanın gayreti içerisinde...Morçay, Yeditepe Bianeli'ne önemli eserlerle katkıda bulunuyor. 

Safiye Morçay'ın kızı Nurcihan Gülen de validesi gibi ince bir sanat zevkini özenle işleyen bir sanatkâr.
Boğaziçi Üniversitesi İşletme bölümünü 1984 mezunu olan Safiye Morçay ile kerimesiyle birlikte hazırlamaya muvaffak kılındıkları Çiçeğin Her Hâli isimli sergi çalışmaları üzerine hasbihal ettik.

Pek çok karma ve kişisel sergiyle sanatseverlerin huzuruna çıktınız. Şimdi de Yeditepe Bianeli'nde görüyoruz sizi. Sergiyle Bianel arasında sizce ne türden farklılıklar ve benzerlikler var?

Yeditepe Bienali geleneksel Türk sanatlarını merkeze alan, ayrıca günümüz sanatlarını ve sanatkârlarını bir araya getiren bir platform. Bu bienal bizim için bir ilk. Ehl-i Hiref teması altında birçok sergi ve projede çok sayıda eser yer alıyor. İlk defa bu kadar sayıda sanat eserinin bir araya geldiğine şahit oluyoruz.

BİENALDE FARKLI TEKNİKLERİN ÇEŞİTLİLİĞİ DİKKAT ÇEKİYOR

Bienaller, iki yılda bir tekrar eden, sanatkârların aynı platformda buluştuğu kültür ve sanat faaliyetlerinin bütünü. Kişisel sergilerin yanı sıra, sadece bir veya birkaç eser gibi esnek katılım imkanı mevcut. Ayrıca özgün çalışmalar, farklı tekniklerin çeşitliliği dikkat çekiyor. Bütün bu sanatsal faaliyetlerde alışık olduğumuz sergi mekânları dışında alternatif mekânlar da kullanılıyor. Bienal kurulu ve küratörler temayı, katılımcı sanatkârları, mekânları ve süreyi belirliyorlar.

Bianele nasıl hazırlandınız? Kaç eseriniz var?

Toplam 8 çalışmamız var, Bunlardan 7 tanesi “Çiçeğin Her Hâli” başlığı altında, biri de “Uluslararası Hat Sergisi”nde yer alıyor. Bu 8 çalışmanın 6 tanesini kızımla birlikte karma teknik ile hazırladık. Ayrıca birer adet kişisel levhamız yer alıyor. Bunlar son iki yılda tamamlanan çalışmalarımızdan.

Yazılar kime ait?

Hatlar, Fuat Başar, rahmetli Fevzi Günüç ve Erol Dönmez'e ait. Hat, tezhip, katı' ve minyatür sanatının birlikte yorumlandığı örnekler.

ÇİÇEĞİN HER HALİ'NDE ÇİÇEKLER DİLE GELİYOR!

Çiçeğin Her Hali'nde sanatseverleri ne/neler bekliyor?

Ebrular, şukûfeler, katı’lar, minyatürler ve daha birçok sanat dalında çiçekler dile geliyor, izleyicilerin gözlerine gönüllerine hitap ediyor. Kimi bir şiirin mısralarında, kimi bir Hilye-i Şerif’te...

Serginizde servili bir hilye-i şerife de dikkat çekiyor. Klasik hilye formuna ilaveten servi figürüyle desteklenen ve içerisinde esma-i hüsna ve sanırım esma-i nebi yazılan mezkûr eserinizin nasıl bir hikâyesi var?

Osmanlı döneminde klasik formda yazılan hilyeler dışında serbest formda da çeşitli hilyeler yazılmıştır. Bunların bir örneği de Esma İbret Hanım ile eşi ve hocası Mahmut Celalettin tarafından yazılmış servili hilyelerdir. Bu hilye formu Hattat Fuad Başar hocamız tarafından yeniden düzenlenerek yazıldı. Orta kısımda yer alan klasik Hilye-i Şerifenin yanı sıra sağ tarafta servi formu içinde 99 Esmaü’l-Hüsna ve sol yanda aynı form içinde esma-i Nebî’ler yer alıyor.

Katı' ile tezhip ve minyatür sanatlarının uyum içerisinde bir levhada bulunması için nelere dikkat ediyorsunuz?

ESERLERİMİZDE FARKLI TEKNİKLERİ DENGELİ BİR ORANLA KULLANIYORUZ

Tezhip levhalarında hat ve tezhip uyumuna özel itina gösterilir. Katı’, tezhip, minyatür ve hat gibi daha fazla dal bir araya geldiğinde ise haliyle daha da özen gerekiyor. Tasarımından uygulamasına her adımda bu uyumu tekrar gözden geçirerek yol alıyoruz. Örneğin katı’ teknikte bir bitkisel motif, bir halkâr çalışmasının önüne geçerek ahengi bozabilir veya çok renkli bir minyatür, çalışmanın tamamında bütün dikkatleri tek noktaya toplayabilir. Bu ve benzeri durumlarda gerekirse tasarımda değişiklik yaparak, gerekirse fazla dikkat çeken bir katlı oymanın katlarını azaltarak her aşamada o uyumu korumak gerekiyor. Ayrıca bordür veya koltuk gibi farklı çalışma alanlarında değişik tekniklerin dengeli bir orantıda yer almasına dikkat ediyoruz.

Anne-kız eser ortaya koymak nasıl bir duygu?

Tabii, en başta gurur verici ayrıca zevkli ve keyifli diye ifade edebilirim.

İmzaları ortak mı atıyorsunuz?

Evet, imzalarımızı ortak atıyoruz.

Geleneksel sanatlar alanı geçmişte yahut günümüzde bu türden birlikteliklere şahit olmuş mu?

Sayıları çok olmamakla birlikte aynı aileden yetişen sanatkârlara rastlıyoruz. Çevremde gördüğüm ve bildiğim kadarıyla bu tarz eser bazında birlikteliklere sanırım daha az rastlanıyor.

İŞBİRLİĞİ ÖNEMLİ BİR KATMA DEĞER

Birlikte çalışma sizlere nasıl bir dinamizm, eserlerinize nasıl bir katma değer katıyor?

Şüphesiz işbirliği önemli bir katma değer. El ele vermek, iki farklı gücün bir araya gelmesi gerçekten her yönden verimli. Bir yandan kendi müstakil çalışmalarımız devam ediyor, bir yandan ortak çalışmalar,,. Birinden yorulunca diğeri üzerinde çalışarak dinlenmek şeklinde devam ediyoruz.

Bianel ziyaretçilerinin çalışmalarınıza yönelik ne türden geri dönüşleri oluyor?

UFUK AÇICI GERİ DÖNÜŞLER ALIYORUZ

Tahmin ettiğimden daha büyük bir ilgi ile karşılaştık. Farklı bir yorum olduğu için ilgi çektiğini düşünüyorum. Değişik görüşlere de her zaman açığım, bu da benim için ufuk açıcı oluyor.

Bu ilgili neye bağlıyorsunuz?

Bu alanda yapılanlardan daha farklı bir şeyler ortaya koyma gayreti içerisindeyiz. Geçmişte katı’ sanatında incelikli çalışmalar daha çok yazma eserlerde yer alır.

Sizin ilave etmek istediğiniz hususlar nelerdir?

İlginiz için teşekkür ederim. Ayrıca Klasik Türk Sanatları Vakfı’na, Fatih Belediyesi'ne, bienalin organizasyonunda bizzat emeği geçen herkese ve sanatseverlere de ayrıca teşekkürler.

Son olarak okuyucularımıza nasıl bir mesaj iletmek istersiniz?

Bu bienal hepimiz için çok güzel fırsatlar sunuyor. Umarım hepimiz için verimli olur ve payımıza düşen feyz ve bereketi değerlendiririz.