Sultan Mehmet Reşat Şer-i Şerif ve Kanun-i Esasi üzerine yemin etmişti

Tarih Dosyası / Dünya Bülteni

Osmanlı devletinin başlangıç dönemlerinden Meşrutiyet dönemine kadar ne padişahlar ne de üst düzey kamu görevi üstlenenler yemin ederek göreve başlamazlardı. Padişahların tahta oturmalarında yani cüluslarındaki biat törenleri ve padişahlık alameti olan kılıç kuşanmaları bir nevi yemin olarak görülebilecek olsa bile bu törenler esnasında günümüzde olduğu gibi ant içme/ yemin ifadeleri bulunmamaktaydı.

1876 yılında II.Abdülhamid tarafından ilan edilen I.Meşrutiyet döneminde de yemin konusu gündeme gelmedi. Bu ilk Meşrutiyet II.Abdülhamid’in 14 Şubat 1878 tarihinde Osmanlı Rus savaşını gerekçe göstererek meclisi kapatmasıyla kısa sürede sona erdi.Osmanlı devletinin tekrar meşrutiyet rejimine dönüşü ancak 30 yıl sonra, 1908 yılında İttihat ve Terakki Cemiyetinin çabaları ile gerçekleşti. Meşrutiyet rejimine tekrar geçişten sonra ise Meşrutiyeti ve Kanun-i Esasiyi korumak bir daha askıya alınmasını engellemek için birçok anayasal yasal değişiklikler yapıldı. Padişahın Meclisi feshetme yetkisinin elinden alınması gibi. 

Bu değişiklilerden bir tanesi de II.Abdülhamid’in tahttan indirilmesinden sonra gerçekleşti. Başa geçecek padişahların Kanuni Esasiye bağlı kalacaklarına dair yemin etmesi kararlaştırıldı. Kanuni Esaside bu sebeple şöyle bir değişiklik yapıldı: 'Madde 3-Saltanat-ı Seniye-i Osmaniye Hilâfet-i kübrâ-ı İslamiyeti haiz olarak sülâle-i âl-i Osman’dan usulü kadimesi veçhile ekber evlada aittir. Zatı hazireti padişahi hini cüluslarında Meclisi Umumide ve Meclis müçtemi değilse ilk içtimaında seri şerif ve Kanunu Esasi ahkâmına riayet ve vatan ve millete sadakat edeceğine yemin eder.

II.Abdülhamid’in 14 Nisan 1909’da tahttan indirilmesiyle yerine Meclis-i Milli kararıyla Sultan Mehmet Reşat padişahlığa getirildi. Sultan Mehmet Reşat’ın cülus töreni Beyazıt’ta bulunan Harbiye Nezaretinde yapıldı. Bu tören için padişah Dolmabahçe sarayından Sirkeciye kadar İhsaniye istimbotuna binerek gitti.

Sirkeci’den Beyazıt’a saltanat arabası ile çıkarken İstanbul halkı tarafından coşkuyla alkışlanıyordu. Sultan Harbiye Nezaretindeki biat duasından sonra yaptığı konuşmada hürriyetin ilk padişahı olmaktan iftihar ettiğini bütün Osmanlılarla birlikte meşrutiyetin ve kutsal saltanat makamının hizmetinde bulunduğunu ifade ederek, Şeriatı, Kanun-ı Esasi’yi, Meşrutiyet usulünü, milletin haklarını ve menfaatlerini koruyacağına dair yemin etti.

Sultan Mehmet Reşat biat merasiminde ettiği yemini 20 Mayıs 1909 tarihinde Mecliste yaptığı konuşmanın ardından da tekrar etti. Sultan Mehmet Reşat Meclisteki nutkunda ;

Lütfu takdiri ilahi ruhaniyet mukaddese-i risaletipenahı esiri olmak üzere varis-i meşruiye bulunduğumuz taht-ı Osmaniye milletimin arzu beyatıyla cülusumuz vuku buldu. Bugün millet-i muazzama-i osmanyemizi temsil iden ayan-ı mebusanımız arasında bulunduğumuzdan dolayı kalbimde pek büyük bir eser mefhurat ve memnuniyet hissediyorum. Vatan-ı muazzimezin temenni saadet ve selameti ve her türlü mezhuriyeti ahkam-ı şeriyyen vukuad-ı medeniyyeye muvaffakatı muhtaç-ı beyan olmayan meşrutiyet idaresinin ciddi bir sebat ve gayretiyle mütemadiyen memleketimizde tatbikatına vabısata bulunduğuna benim gibi efrad-ı milletimizin dahi kani oldukları itikadındayım.

İşte böyle bir azim ve kanaatle mütehassis olduğum halde bilcümle sınuf tebaamın istisna-i esbab-ı saadet ve refahiyetlerini istikmale elden geldiği derece çalışmak kendim için en mukaddes vecibe-i cüdaniye olduğu misüllü gaye-i amel olan bu mukaddesi mühime muvafık olmaklığımı da eltaf-ı sübhaniyeden temenni ederim…

Sultan bu nutkunu kendi ettiği yemini tekrarlayarak vekillerin de yemin etmesini isteyerek şöyle bitirecekti:

“Şer-i Şerif ve Kanun-i Esasiye tamamiyle riayetle muhafaza-i mülk ve millet içün biat esnasında yemin etmişdim. Şimdi sizin de yemin etmenizi isterim” diyecekti. Bunun üzerine Meclisi Umumi üyeleri ayağa kalkarak “yaşasın padişahımız” diyerek karşılık verdi.

Böylece Meclis-i Umumi’de yemin etmek suretiyle tahta geçen ilk padişah Sultan Mehmet Reşat oldu.

Kaynaklar : Zakir Avşar; Biat’tan Yemin’e… ,Kamusal sorumluluk üstlenenlerin ve temsilcilerinin and içmesi; Cezmi Eraslan,Kenan Olgun;Osmanlı Devletinde Meşrutiyet ve Parlamento;Ahmet Turan Alkan,II.Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, Tanin Gazetesi 21 Mayıs 1909