Trablusgarp direnişinde bir şehzade: Osman Fuad Efendi

İsmail Kaya - Dünya Bülteni / Haber Merkezi

Osmanlı padişahlarından Beşinci Murat’ın torunu olan Osman Fuad Efendi, İtalya’nın Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprağı Trablusgarp’a saldırınca gönüllü Osmanlı subayları ile birlikte Trablusgarp’a gitmişti. 1911ve 1912’de Trablusgarp direnişine katılan genç şehzade Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra da Trablusgarp’a gitmek istemiş fakat hükümetten izin alamamıştı. Trablusgarp’a gönüllü giden subaylardan İhsan Aksoley, Teşkilat-ı Mahsusa’dan Kuva-yı Milliye’ye isimli hatıratında Osman Fuad Efendi’nin (şehzadenin) yaşadıkları hakkında bilgi verir.

Afrika Grup Kumandanlığına, Nuri Paşa’nın İstanbul’a dönmesinden sonra Şehzade Osman Fuad efendi kumandan olarak Mısrata’ya geldi. Ferik (orgeneral) Şehzade Osman Fuad Efendi (fahri olarak rütbesi ferikliğe yükseltilmiştir. Esas rütbesi binbaşıdır.) Şehzade Selahaddin efendinin oğlu ve Sultan Murat’ın torunudur. 1918’de denizaltı gemisiyle Kuzey Afrika’ya gelmiştir. Osman Fuad Efendi Trablusgarp’ta çarpışan mücahitlere destek vermek amacıyla bölgeye gönderilmiştir. Osmanlı hanedanına mensup bir şehzadenin gelişi direnişe büyük bir destek vermiştir.

Kabile reisleri Şehzade Osman Fuad Efendiyi sürekli ziyaret etmişlerdi. Kendilerini Osmanlı’nın bir parçası olarak gören Trablusgarplılar, İtalyanlara karşı direnişin birlikte yapılması gerektiğini düşünmüşlerdi. Trablusgarplılar ile Türkler arasında çok güçlü bir bağ vardı. Türkler onları İtalyanlardan koruyordu. Enver Paşa halkı gönülden Türksever olan Bingazi, Derne, Tobruk, Fizan ve Trablusgrap’ta İtalyanlara karşı mücadele eden mücahidlere yardım etmek amacıyla personel , mühimmat ve silah göndermişti. Bir türk subayı bir şehirden diğerine cephane ya da kıymetli eşya taşırken kimsenin saldırısına uğramıyor rahatça gidip geliyordu. Kimse yollarını kesmiyordu hatta yol boyunca kendilerine ikram ediliyordu. Fakat bir İtalyan kafilesi bir taburun muhafazasında Fizan’a gitmeye kalkışsa mücahidler saldırır ve o taburu imha ederler ve eşyalara el koyarlardı. İtalyanlar düşman, Türkler ise baş tacıydı.

Mondros Mütareke’sinden sonra Şehzade Fuad efendinin ve karargahındaki Türk subay ve çavuşlarının Nalut’a oradan Tunus’a geçişi çok gizli tutulmuştu. Çünkü Türklerin Trablusgarp’tan ayrılıp yerlerini İtalyan’lara bırakmalarını halk kabul etmeyebilirdi. Mondros Mütareke maddelerinden birisi  Kuzey Afrika’daki birliklerin derhal İtalyanlara teslim olmasını bildiriyordu. Fakat ; Afrika Grupları kumandanı Şehzade Osman Efendi padişahın fermanını dinlemedi galip iken bu şekilde teslim olmak doğru değildi. Padişahın fermanına rağmen savaşı devam ettirdi ve teslim olmadı. Nitekim Medine’deki birliklerin İngilizlere teslim olduğu haberini telsizden duyulmuştu.

Üçüncü kez padişahtan teslim olun fermanı gelince Şehzade Osman Fuad Efendi Trablusgarplı mücahit reisleriyle de mutabık kalarak Türk subaylarının görevlerini mücahitlere teslim edip iş başından ayrılmalarını karalaştırdı. Osman Fuad Efendi kumandanlık görevini Abdülkadir Paşa’ya ( Trablusgarp ve Bingazilidir) teslim etti.  

Şehzade Osman Fuad Efendi komuta ettiği birlikleri teslim ederek ayrıldı. Fakat İtalyanlara teslim olmak istemiyordu. Önce Nahut’a geçtiler orada Fransız karargahına giderek onlara teslim olmak istediklerini beyan ettiler fakat antlaşma şartları gereğince bunun kabul edilmeyeceği Fransızlar tarafından bildirildi. İtalyan’lara teslim olmaları gerekiyordu ve İtalyanlarla özel bir anlaşma yaptıktan sonra Fransızlar tarafından İtalyanlara teslim edildiler. Trablusgarp’a geri getirildiler. Sonra bir gemiye bindirilerek bekletildiler. Tunus’a , oradan İtalya’ya götürüldüler.
 
 ‘’Trablusgarplı mücahidler Şehzade Osman Fuad Efendinin ve diğer Türk subaylarının bir gemi içerisinde hapsedildiği haberini duyunca büyük üzüntü duyarlar ve serbest bırakılmaları için İtalyanlara müracat ederler Mücahidlerin elindeki İtalyan esirlere karşılık Türk subayları serbest bırakacaklarını söylerler. Mücahidler  Şehzadeyi ve diğer Türk subayları kurtarmak için İtalyanların teklifini kabul ederek 7 yıldan beri ellerinde esir bulunan İtalyanları iade ettiler.’’

Osman Fuad Efendi 1919 Eylül’ünde serbest kalınca İstanbul’a geldi.Halifeliğin kaldırılması ve Osmanlı hanedanının sınır dışı edilmesi hakkında kanun çıkınca eşi Nebile Kamil Hanım’la birlikte yurt dışına çıkmak zorunda kaldı. Avrupa’da birkaç ülke dolaştıktan sonra Fransa’ya yerleşen Osman Fuad Efendi, 83 yaşında Paris’te vefat etti.