Turgut Reis' in emaneti: Libya (2)

Emre Gül - Dünya Bülteni / Tarih Dosyası

Şeyh Ahmet Eş-Şerif Es-Sünusi

İtalyanlarla yapılan Uşi (Quchy) anlaşmasına rağmen, Osmanlı İmparatorluğu’nun Libya’ya olan desteği sürekli olarak devam etti. Osmanlı hükümetinin içinde bulunduğu zor şartlar sebebiyle, mümkün mertebe bu ilişki gizli tutulmaya çalışıldı. Büyük devletlerin tepkisini çekmemek için ve bağımsız olduklarını belirtmek üzere bölgeye yazılan resmi belgelerde "Sünusi Hükümeti" ifadesi kullanıldı. Fakat Sünusi mücahitlerle hiçbir zaman bağlantı koparılmadı. Buna dayanarak, I.Dünya savaşı devam ettiği sırada İttihat Ve Terakki Hükümeti, Şeyh Ahmet Eş-Şerif’e, Kanal Harekâtında Sünusi milisleriyle İngilizlere hücum etmesi talebinde bulundu. Fakat Şeyh Ahmet Eş-Şerif buna taraftar değildi. Zira Libya’nın tek yardım kapısı olan Mısır’da hareketlerine göz yuman İngilizlere hücum etmek intihar olurdu. Sünusi kamplarına gelen Osmanlı subayları, Şeyh Ahmet Eş-Şerif Es-Sünusi’yi zor da olsa ikna etmeyi başardılar. Mısır’ın Osmanlı idaresine geçmesi ile mücahidlerin Libya’da rahat bir nefes alacağı düşüncesiyle Şeyh Ahmet Eş-Şerif Es-Sünusi, mücahidlerine İngiliz hududuna saldırı emrini verdi. İngilizler karşısında ilk başlarda başarı kazanılmasına rağmen durum daha sonra tersine döndü ve Sünusi kuvvetleri Sollum’da ağır kayıplar vererek çekilmek mecburiyetine kaldılar. Cemal Paşa emrindeki Osmanlı kuvvetlerinin de başarısızlığı üzerine beklenilen sonuç elde edilemedi. Neticede bütün bu harekâtlar Sünusilerin Mısır erzak yolunu tehlikeye düşürmekten başka hiçbir işe yaramadı.

Sünusi şeyhi, bu ağır yenilgiden sonra daha önce Sultan Mehmet Reşat tarafından davet edildiği İstanbul’a, Sultan Vahidüddin’in kılıç kuşanma merasimi için tekrar çağırılınca mücadeleyi yarıda bırakarak bir denizaltı ile payitahta geldi. Sultan Vahdettin'in tahta çıkış merasimlerine katıldı. Bizzat padişaha kılıç kuşatıp duâda bulundu. Padişahın himmetiyle Bursa’ya yerleşti fakat Yunanlıların buraya gelmesi üzerine Ankara’ya gitti.

 
Libyalı Milisler 

Şeyh Ahmet Eş-Şerif Sünusi, Mustafa Kemal’le birlikte

Ankara’ya gelişinde büyük şâşâ ile karşılanan, yoğun ilgiye mazhar olan bu büyük mücahit Kuva-i milliyeye ve Kurtuluş Savaşı’na destek verdi. Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa, yaptığı konuşmada kendisi ve Sünusiler için övgü dolu sözlere yer verdi. Ankara Hükümeti, büyük bir saygınlığı bulunan İslâm aliminin nüfuzundan faydalandı. Kendisi de elinden geleni esirgemedi. Milli mücadeleyi anlatmak üzere Mehmet Akif Ersoy’la beraber Anadolu’yu dolaştı.

 
Şeyh Ahmet Eş-Şerif Sünusi Elazığ’da. Resimde “Şeyh hazretlerinin memleketimizi teşrifi hatırası” yazısı görülüyor.

1922 yılında Şam’a giden Şeyh Ahmet Eş-Şerif Es-Sünusi Fransızların baskısı sebebiyle kısa süre sonra buradan da ayrılarak Hicaz’a Hac farizasını yerine getirmek üzere gitti. Hicaz’da İngilizlerin sıkı gözetiminde bulunan büyük mücahid, 10 Mart 1933’te burada vefat etti.

Onun ardından Libya’daki mücadelenin başına Şeyh Muhammed İdris geçti ise de kısa bir süre sonra Libya’yı terk ederek Mısır’a yerleşti. Yerine kardeşi Muhammed Rıza ile amcazadesi Seyyid Seyfeddin’i vekil bıraktı. Fakat onlar da, kendisi gibi cihadın yükünü ve liderliğini yapabilecek şahsiyetler olmadıkları için mücadele bir süre duraksadı. Fakat kısa bir süre içinde büyük bir liderin etrafında toplanan Sünusi mücahitler, İtalyanları bozguna uğratmaya devam ettiler. Bu büyük lider ise daha önceki muharebelerde askeri dehası ile Osmanlı subaylarının dahi dikkatini çeken ve bir Sünusi liderinin “Onun gibi on insan olsaydı, bize yeterdi” dediği “Çöl Arslanı” lakaplı Ömer Muhtar’dı.

KAYNAKLAR:

Celal Tevfik Karasapan, Libya-Trablusgarp-Bingazi-Fizan, Ankara, 1960
Hüsamettin Ertürk, İki Devrin Perde Arkası, İstanbul, 1969.
Kadir Mısıroğlu, Kurtuluş Savaşında Sarıklı Mücahitler, İstanbul,1992.
Ahmet Ağırakça, Ömer Muhtar, İstanbul,  1994.
Kadir Özköse, Muhammed Senusi, İstanbul, 2000.
Mustafa İslamoğlu, İslami Diriliş Hareketleri, İstanbul, 1998.